Di dilê çiyayên bilind ên Kurdistanê, li gundekî bi navê Herîrê, ku wekî berfê spî paqij û bi ruhê xwezayê zindî ye, di sala 1009 an 1010’ê de stêrkeke wêjeyê ronî bû:

Elî Herîrî:

Ev helbestvan û feylesofê Kurd, bi qelem û dilê xwe yê evîndar, ne tenê di nav axa xwe de, lê di nav rûpelên dîroka Îslamê û cîhana ronakbîriyê de jî şopeke bêhempa hişt.
Elî Herîrî, di nava malbateke zana û bi rûmet de çavên xwe li cîhanê vekirin. Bavê wî, ku xwedî hêz û bandoreke herêmî bû, ji ciwaniya wî de xwest ku ew bi ronahiya zanînê bê ronîkirin.

Bi vî awayî, ciwanê Herîrî berê xwe da navendên ilmê yên wê demê. Ewil Cizîra Botanê, ku wekî dilê çanda Kurdî lê dida, paşê Şam a dîrokî, ku di bin desthilatdariya Merwaniyan de bû navendeke zanyariyê, bûn warên wî yên xwendin û hizirînê.

Di van rêwîtiyan de, wî ne tenê zanîn berhev kir, lê belê bi zanyarên mezin re nîqaşên kûr kir, hizrên xwe bi wan re parve kir û ruhê xwe bi evîna xwezayê, mirovahiyê û welatê xwe dewlemend kir.
Elî Herîrî, piştî salên dirêj ên ger û xwendinê, vegeriya axa xwe, Herîrê. Li wir, di nav aramiya çiyayan û bihna daristanan de, wî helbestên xwe yên bêhempa nivîsandin, ku wekî mîrateyeke pîroz yên vêjeya Kurdî, hatîye heta roja me. Lê mixabin, wekî gelek mîrateyên dîrokê, piraniya berhemên wî di nav toz û tîrêjên demê de wenda bûne. Tenê çend perçeyên dîwana wî û pirtûka wî ya navdar Maqamat gihîştine destê me, lê ev jî bes in ku em mezinahiya wî hîs bikin.
 Helbestên Elî Herîrî, wekî newayên dil in, ku bi zimanê Kurmancî, yê zelal û şîrîn, hatine honandin. Di van helbestan de, evîn ne tenê hesteke di navbera du dilan de ye; ew evîna ji xwezaya Kurdistanê, ji çemên wê yên zîvîn, ji çiyayên wê yên serbilind û ji gelê wê yê dilsoz re ye. Herîrî, bi qelema xwe, bedewiya welatê xwe bi awayekî wisa vegotiye ku mirov hest dike ew ne tenê helbest, lê tabloyên zindî ne, ku ruhê Kurdistanê tê de dileyize.
Di helbestên Elî Herîrî de, xweza ne tenê dîmenek e, lê hevaleke ruhê mirov e.

Çiyayên Herîrê, ku wî di nav wan de nefes standiye, di nav rêzên wî de dibin sembola serxwebûn û azadiyê. Evîna wî ya ji bo welatê xwe, di sedsala 11’an de, ku têgeha neteweyîbûnê hê bi awayekî modern nehatibû pênasekirin, bûye ronahiyeke ku rê li ber helbestvanên paşerojê vekiriye.
Elî Herîrî, ne tenê helbestvan, lê feylesofekî kûr bû. Ramanên wî, ku di bin bandora tesewufa Îslamî de şekil girtine, bi nêzîkatiyeke vekirî û mirovhez hatine xemilandin.

Elî Herîrî, di nîqaşên xwe de, ku carinan li Şamê, carinan li Bexdayê bi alimên xelîfeyê re kirine, dogmayên olî rexne kiriye û hewl daye ku bi awayekî azad û kûr li pey heqîqetê bigere. Di Maqamatên wî de, ev hizrên felsefî û tesewufî bi zimanekî edebî hatine vegotin, ku zanyarên wê demê bi heyranî lê guhdarî kirine.
E. Herîrî, di ramanên xwe de, evîna Xwedê û evîna mirov bi hev re tev li kiriye. Ji bo Herîrî, evîn rêya herî xweş bû ku mirov xwe û afirînerê xwe nas bike. Lê di heman demê de, wî evîna welatê xwe jî wekî parçeyek ji vê rêwîtiya ruhanî didît. Ev nêzîkatiya wî, ku tesewuf û hestên neteweyî bi hev re digihîne, wî di nav helbestvanên wê demê de cuda dike.

 Elî Herîrî, wekî tîrêjeke ronahiyê, di sedsala 11’an de li ser axa Kurdistanê û herêma Îslamê geş bû. Helbestên wî, ku bi zimanê Kurmancî hatine nivîsandin, bingeha wêjeya klasîk a Kurdî danîn û bandor li helbestvanên wekî Ehmedê Xanî û Melayê Cizîrî kirin.

Elî Herîrî, bi sedan şagird perwerde kir, bi zanyarên navdar re nîqaş kir û navûdengê wî ji Şamê heta Bexdayê belav bû.
Dema ku E. Herîrî di sala 1077 an 1078’an de li gundê xwe yê Herîrê çavên xwe ji cîhanê girt, wî ne tenê helbest, lê belê ruhê xwe yê evîndar, azad û zana wekî mîrate hişt. Goristana wî, ku li Herîrê wekî cihê pîroz tê ziyaret kirin, îro jî nîşana wê ye ku ruhê wî hê di nav gelê wî de zindî ye.
 
 Elî Herîrî, wekî çirayeke ku di şevên tarî de ronî dide, di dîroka wêjeya Kurdî de dibiriqe. Helbestên wî, ku wekî awazên çiyayan nerm û bi hêz in û ramanên wî, ku wekî çemekî kûr diherikin, îro jî ji me re dibêjin: Evîn, xweza û welat hêjayî her tiştî ne. Ew ne tenê helbestvanê Kurdan bû, lê stêrkeke cîhanî bû, ku ronahiya wî hê di dilê me de dibe şevbihêrk.